Amerikan politik sisteminde federal veya lokal mevkiler için yarışan adaylar en büyük finansal yardımı, kendilerine bağış yapan destekçilerinden alır. Amerika’da yaşayan Türkler de politik sistemin bir parçası olarak yerel ve ulusal bazda adaylara destek oluyorlar. Amerika’da politikacılara yaptıkları bağış miktarları ile dikkat çeken isimleri TurkAvenue araştırdı.
Kişisel kazancından Turkish Cultural Foundation ve Turkish Coalition of America gibi iki vakfı Türk Amerikan toplumuna kazandıran İşadamı Yalçın Ayaşlı ve ailesi en fazla bağış yapanlar sıralamasında açık ara ile ilk sırada. Ayaşlı Ailesi’nin 169 farklı seçim kampanyasına yaptığı bağışların toplamı 657,100 dolar.
İşadamı Yalçın Ayaşlı’nın 1985 yılında kurduğu Hittite Microwave şirketi yüksek performanslı entegre devreler, radyo frekansları için modüller, mikrodalga uygulamaları için alt sistemler üretiyor. Nasdaq’a kota olan Chelmsford, Massachusetts merkezli şirketin piyasa değeri yaklaşık 1.4 milyar dolar. Ayaşlı, şirkette hissedar olmasına rağmen yönetimde yer almıyor.
Ayaşlı’yı 1991 yılında 1. Körfez Savaşı’nda Saddam Hüseyin’in askerleri tarafından esir alınan ve Turgut Özal’ın girişimleri ile serbest bırakılan işadamı Ali Rıza Bozkurt takip ediyor. 1990’lı yıllarda Amerikan politik hayatında yaptığı bağışlarla tanınan İşadamı Ali Rıza Bozkurt’un yaptığı bağışın toplamı 103,750 doları buluyor. Bozkurt’un bir dönem Kongre için aday olmayı düşündüğü Cumhuriyetçi Parti’ye tek kalemde yaptığı 25’er bin dolarlık iki bağışı dikkat çekiyor.
Bozkurt’un ardından en fazla bağış yapan isim ise 1999 yılında Boston’da dünyaca ünlü MIT üniversitesine 100 milyon dolar bağış yaparak dikkatleri üzerine çeken Kenan Şahin oldu. Şahin’in 1999 ve 2004’te üç ayrı seçim kampanyasına yaptığı bağış toplamı 102,000 dolar tutarında. Şahin’in kampanyalara çok sıklıkla destek olmadığı görülüyor.
İKİ MEHMET YARIŞIYOR
Listede yer alan dünyaca ünlü kalp doktoru Mehmet Öz’ün eşi Lisa ile birlikte 58 farklı kampayaya verdiği 70 bin dolarlık destekle ön plana çıkıyor. Chicago’da yaşayan işadamı, aktivist ve bir dönem Hillary Clinton’un finans komitesinde bölge eşbaşkanı olarak da görev alan Mehmet Çelebi, 80 bin dolar ile ilk beş içinde yer alan isimlerden.
2008 Amerikan başkanlık seçimleri sırasında Hillary Clinton için düzenlediği bağış kampanyasında Amerika çapında ve özellikle Chicago bölgesinde 700 bin doların üzerinde para toplamayı başaran Çelebi, seçimlere katılan tüm Türk adayları da desteklemiş. Mehmet Çelebi, 2008’deki başkanlık seçim kampanyası sırasında Ermeni ve PKK yanlısı grupların saldırılarına maruz kalmasaydı, Beyaz Saray’a girmeye en yakın Türk olarak bakılıyordu.
EFSANE AHMET ERTEGÜN İLK KEZ 1980’DE BAĞIŞ YAPTI
Amerikan jaz müzik dünyasına damga vuran, 2006 yılında vefat eden işadamı Ahmet Ertegün, en fazla seçim kampanyasına destek olan Türklerden biri olarak dikkat çekiyor. Ertegün, hayatı boyunca 59 değişik seçim kampanyasına yaptığı bağışlar ile katkıda bulunurken, Ertegün’ün bağışlarının toplamı eşiyle birlikte hesaplandığında 78,700 doları buluyor.
İlk bağışını 1980 Amerikan başkanlık seçimlerinde Jimmy Carter’a 600 dolar ile yapan Ertegün, Kongre’ye aday olan ilk Türk Osman Bengür için de iki ayrı kampanyada toplam 2600 dolar bağışta bulundu. 14 Aralık 2006’da ölümünden önceki son bağışını ise 2100 dolar ile Osman Bengür için yaptı.
Yine ünlü müzik adamı Arif Mardin, sekiz farklı seçim kampanyasına 6750 dolarlık katkı sağlarken, iki kez Osman Bengür’ün kampanyasına destek oldu.
Türkler arasında en fazla bağış yapan isimler arasında Florida’da yaşayan işadamı Ahmet Sandıkçı 42,700 dolar, Çalık USA Genel Müdürü Mahmut Topal 12 farklı kampanyaya toplam 18,450 dolar, New York Times Square’deki Dervish Restaurant’ın sahibi Salim Görür 13 farklı kampanyaya 9,350 dolar, California’da yaşayan aktivist Ergün Kırlıkovalı 18 farklı seçim kampanyasına 16,041 dolar gibi rakamlarla dikkat çeken isimler.
18 yıl boyunca Washington, DC’deki gözde restoranlardan Cities’i işleten, şimdilerde ise Bodrum’da Maça Kızı Oteli’ni işleten işadamı Sahir Erozan 31 farklı kampanyaya toplam 29,450 dolar bağışta bulunurken, son olarak California’da 40 yaş altı ABD’nin en zenginleri listesine giren Sinan Kanatsız, yaptığı 16,150 dolarlık bağış ile göze çarpıyor. Turkish Philanthropic Fund’un kurucusu işadamı Haldun Taşman 15,250 dolar bağışta bulunurken, Koç Holding’in New York’taki şirketi Ramamerica’nın yöneticisi Nur Emirgil Bunyak’ın yaptığı bağışların toplamı 14,300 doları buluyor.
Her fırsatta Türkleri toplumsal konulara duyarlı olmaya çağıran ve Türklerin birlik ve beraberliği için çaba harcayan isimlerin, bağış karneleri ise o kadar da parlak değil.
Türk Amerikan Dernekleri Başkanı Kaya Boztepe, üç farklı kampanyada toplam 3,300 dolar bağışta bulunurken, yine Türk toplumunda Turkish Forum grubu ile adını duyuran Kayaalp Büyükataman üç kampanyada yazdığı çeklerin toplamı 2500 dolar. Her iki toplum liderinin de bağış yaptığı kampanyalar arasında Kongre için yarışan Osman Bengür’ün kampanyalarının olmaması dikkat çekiyor.
35 farklı seçim kampanyasına destek veren Türk Amerikan Dernekleri Federasyonu eski başkanlarından Ata Erim ise 35,014 dolar toplam bağışla sivil toplum kuruluşları yöneticiliği yapmış isimler arasında en fazla bağışta bulunanlardan biri olarak dikkat çekiyor. Erim’in Amerikalı adayların yanı sıra Türklerin katıldığı seçimlere de maddi destekte bulunduğu görülüyor.
ATAA BAŞKANLARI
Amerika’daki Türk dernekleri şemsiyesi altında toplayan iki büyük çatı kuruluştan biri olan Washington, DC merkezli Amerikan Türk Dernekleri Asemblesi (ATAA) başkanlığını yapmış isimlerin seçimlerde adaylara olan destekleri New York merkezli Türk Amerikan Dernekleri Federasyonu’na (TADF) göre daha fazla olduğu görülüyor.
ATAA’nin şu anki başkanı Günay Övünç 20,800 dolar ile en fazla bağışta bulunan dernek başkanı olarak ön plana çıkıyor. ATAA eski başkanlarından New Oerlans’ta yaşayan Dr. Tamer Açıkalın 9,150 dolar, İllinois’in Burr Ridge şehrinde yaşayan Dr. Orhan Kaymakçalan 22 farklı kampanyaya 8,575 dolar, Dr. Tolga Çubukçu 6,850 dolar, Vural Cengiz 1,300 dolar, Ercument Kılıç 1,000 dolar ve Nurten Ural 1,000 dolar bağışta bulundu.
DOKTORLAR AĞIRLIKTA
Seçim kampanyalarına katkı sağlayan Türkler meslek gruplarına göre incelendiğinde doktor olanlar ön plana çıkıyor. Chicago’da yaşayan kanser doktoru Çoşkun Tunca ve eşi Bahtışen Tunca, seçim kampanyalarına verdikleri desteklerle tanınan yardımsever Türkler olarak dikkat çekiyor. Çiftin 42 farklı kampanyada yaptığı bağış toplamı 32,750 dolar.
Maryland’ta bulunan Torti Gallas and Partners, Inc. şirketinde yönetici olarak çalışan Mimar Tunca Iskır, 36 kampanyaya verdiği 30,550 dolar ile Washington, DC ve metropolitan alanda en fazla bağışta bulunan Türklerden biri olarak göze çarpıyor.
Bağışta bulunan cömert Türkler sıralamasında, New York’ta kurulu American Turkish Society Başkanı Murat Köprülü, deniz taşıma şirketi Turkon Line Genel Müdürü Mustafa Merç, Avukat Çiğdem Acar ve Barbaros Karaahmetoğlu, dünyaca ünlü mimar Mustafa Abadan, Unique Settings of New York’un kurucularından işadamı Ekmel Anda gibi isimler yer alıyor.
OSMAN BENGÜR: “AMERİKALI TÜRKLER PARTİ GÖZETMEKSİZİN TÜRKLERE DESTEK OLMALI”
Daha önce 2002 ve 2006 yılında Kongre üyeliğine aday olan ilk Türk Amerikalı olan Osman Bengür, Kasım ayında yapılacak Maryland Genel Meclisi’ne de delege olmak için yarışıyor. 2006’daki seçim kampanyalarında yaklaşık 450 Türkten maddi destek alan Bengür, son katıldığı seçimler için de 450 bağışcıya mektup gönderdi. Şu ana kadar sadece 30 dolarlık bir bağış çeki alan Bengür, 2006 yılındaki kampayasında topladığı 500 bin dolara yakın paranın 100 bin dolarını Türk Amerikalılar’dan toplamıştı.
Etnik toplumların adaylarının arkasında durmasının büyük önem taşıdığına dikkat çeken Bengür, “Amerikan seçim sisteminin en zor olan tarafı başarılı olabilmek için paraya duyulan ihtiyaç. Yunan, İtalyan, Polanyalı veya herhangi bir etnik kesimin çıkardığı adayların arkasında maddi ve oy desteği olarak durması çok genel olarak görülen bir gerçek. Amerikalı Türkler olarak biz de bu birlikteliği sağlamak durumundayız,” diye konuşuyor. Demoktrat veya Cumhuriyetçi diye ayırım yapılmaksızın destek olunmasının önem taşıdığına vurgu yapan Bengür, “Bölge itibariyle aday için oy kullanma imkanı bile yokken, farklı partiden aday olduğu gerekçesi ile maddi destekte bulunulmaması doğru bir yaklaşım değil. Mühim olan Türk Amerikan ilişkilerine yaklaşımın aynı olması. Bir Türk aday hangi partiden aday olursa olsun, Türk Amerikan ilişkilerine bakış perspektifi çok farklı olmayacaktır,” diyor.
ABD’deki ilk ve tek işdünyası yönelik yapan Türk dergisi olan TurkofAmerica Yayın Kurulu Üyesi ve Washington, DC temsilcisi Ali Günertem, Türklerin Amerikan politik sisteminde etkin olabilmesi için Yalçın Ayaşlı gibi kendini bu işlere adayan 10 işadamına daha ihtiyaç olduğunu vurguluyor. Türklerin seçimlerde Demokratlara olan mesafeli duruşlarını da değiştirmesi gerektiğinin altını çizen Günertem, “Bill Clinton dönemi ile birlikte Demokratlar ile Türkler arasındaki soğukluk ortadan kalktı. Şu an Kongre’deki Türk dostu milletvekili sayısına bakıldığında Demokratlar, Cumhuriyetçilerden daha fazla. Türklerin Demokrat Parti’den aday olanlara da bağış konusunda yaklaşımları değişmeli,” diye konuşuyor.
SİSTEM NASIL İŞLİYOR?
Tüm gelirlerin tek tek kimden yapıldığı, bağışı yapan kişinin işi, adresi kayıt altına alınır ve kamuya açık olarak yayınlanır. Kişi ne kadar parası olursa olsun bağışın belli limitleri vardır, ödemeler nakit değil sadece kişisel hesaplardan çek veya kredi kartı ile yapılabiliniyor. Şirket hesabından bağış yapmak yasak ve bu limitleri aşmak suçtur. Limit aşımlarında fazla olan tutar geri iade edilir.
2008 Amerikan Başkanlık seçimlerinde Barack Obama, 747 milyon dolar bağış toplamıştı. Başkanlık için yarışan ön seçimlere katılan Cumhuriyetçi ve Demokrat adaylar ABD genelinde toplam 1.6 milyar dolarlık bağış rakamına ulaşmıştı. California eyaleti 211 milyon dolar, New York 148 milyon dolar, Texas ise 75 milyon dolar ile en fazla bağış yapan eyaletler olarak sıralanmıştı.
Bağışlar kişisel yardımların dışında , Political Action Committee adı verilen belli adaylara veya politik konulara destek olmak amacıyla kurulan gruplar vasıtasıyla da yapılabiliyor. Federal seçimlerde kişisel bağışlarda limit 2400 dolar ile sınırlıyken, PAC kanalıyla yapılan bağış tutarı 5,000 dolara kadar çıkabiliyor.
Türk Amerikan toplumunun ABD siyasetindeki gücünü artırmak için Şubat 2007’de kurulan ve yönetim kurulu başkanlığını Lincoln McCurdy’nin yaptığı Turkish Coalition -USA PAC, Kongre’deki Türk etkinliğini artırmak için topladığı bağışları Türk dostu adaylara veriyor. Turkish PAC’in organize ettiği bağış miktarı geçtiğimiz yıl 1 milyon doları geçmişti.
Ayrıca Turkish Coalition -USA PAC, Türk-Amerikan toplumunun ABD siyasetindeki gücünü artırmak için başlattığı 10.000 Türk isimli bir kampanya da devam ediyor. 29 Ekim 2010’a kadar sürecek kampanyada, Türk-Amerikan toplumu ile Türkiye dostu Amerikalılardan gelecek bağışlarla 10 bin kişilik bir topluluk oluşturmayı hedefleniyor.
Amerika’daki siyasi bağış sistemi her seçim zamanı en çok tartışılan konuların başında geliyor. Sistemin zengin ve büyük çoğunluk oluşturan kitlelere avantaj sağladığı iddia ediliyor. Amerika’daki diğer yapılan bağışlar gibi siyasi bağışlar vergiden muaf olmadığı gibi, bağışların herhangi direkt ticari bir avantajı bulunmuyor. Ancak bunu yapanlar ya inandıkları ve destekledikleri adaylara, partilere veya gruplara bağış yaparak desteklerini lehte veya aleyhte kullanıyorlar.
Bağışların politikacılar uzerindeki etkisi ise çok fazla. Etnik ve azınlık gruplar arasında en güçlü grupların başını Musevi gruplar çekiyor. Etnik gruplar arasında Ermeni ve Rum grupları sayısal olarak Türklerden daha fazla nüfusa sahip oldukları için en güçlü gruplardan sayılıyorlar. Ancak aradaki bu nüfus farkı ile yapılan bağış miktarı oranına bakıldığında Türklerin bağış konusunda katetmesi gereken çok uzun bir yol olduğu ortaya çıkıyor.
Bu yapılan bağışların en önemli avantajlardan birisi “erişim” imkanı. Listede yer alan büyük bağış yapan Türklerin her birisi bizzat tüm politikacılara rahatlıkla ulaştıkları gibi onlardan özel ilgi ve alaka görmektedirler.
{gallery}bagis_listesi{/gallery}