×

Warning

JFolder: :files: Path is not a folder. Path: /home/turkavenue/public_html/images/kahramanserif

×

Notice

There was a problem rendering your image gallery. Please make sure that the folder you are using in the Simple Image Gallery plugin tags exists and contains valid image files. The plugin could not locate the folder: images/kahramanserif

Vahşi Batıdaki İzmirli Deve Çobanı: Hacı Ali

Star InactiveStar InactiveStar InactiveStar InactiveStar Inactive
 
Cemil Özyurt (Turk Avenue Özel) Meksika ile 1846-1848 yılları arasında yapılan savaşta zafere ulaşan Birleşik Devletler, Arizona, California, Nevada, Utah, Coloroda ve New Mexico eyaletlerini ülke topraklarına kattı. 529 bin square mil büyüklüğündeki yeni topraklar, 1849 yılında Batı’da altının bulunmasıyla daha da önem kazandı. Bölgede yapılacak yeni araştırmalar, nakliyat ve toprakları savunmak Federal hükümete bir takım yeni zorlukları da beraberinde getirdi. Texas’tan California’ya ulaşmak gerekiyordu. Savaş Bakanı Jefferson Davis’ın aklına Batı’ya ulaşmak için o güne kadar düşünülmeyen bir şey geldi: Develer. Davis, Kongre’yi deve alımı konusunda ikna ederek 30 bin dolar bütçe çıkarmayı başardı. Askeri amaçlı “Camel Military Corps” ismiyle bir birlik kurulması kararlaştırıldı.

Ancak ABD’de deve yoktu. Çöl hayvanlarının temini nasıl olacaktı? 1850’li yıllarda Kırım’da Rusya’ya karşı savaşan Osmanlı İmparatorluğu akla gelen ilk ülke oldu. David Dixon Parker kumandasında “Supply” isimli gemi, Haziran 1855’te ABD’den yola koyuldu. Satın alınacak develerden oluşacak birliğin başında ise Binbaşı Henry Wayne vardı.

Wayne ve Parker, Osmanlı’nın Kırım Savaşı’nda cephede kullandığı develeri yerinde inceledi. Dönemin padişahı II. Abdülmecid’ten deve alımına izin vermesi ve kendilerine iki adet deve hediye etmesi için ricada bulundu. Padişah parası kendisi tarafından ödenmek üzere heyete iki deve hediye etti. Osmanlı topraklarından 33 deve satın alan ABD’li kurmaylar,  Şubat 1856’da Texas’ın Port Indianola’daki limanına döndü. Mısır’dan, Mongolya’dan ve Anadolu’dan toplanan yaklaşık 100’e yakın  deve yeni kıtaya ayak bastı.

HACI ALİ (HI JOLLY) VE ARKADAŞLARI
İş develeri almakla bitmedi. Develerin dilinden anlayacak bakıcılara da ihtiyaç vardı. Hacı Ali, George Caralambo ve arkadaşları deve bakıcıları olarak Amerikan ordusu tarafından Supply gemisinde işe alındı.    

Gemide yer alanlardan en ilginç hikayeye sahip olanı ise daha önce Cezayir’de Fransız ordusuna hizmet eden Hacı Ali’dir. Yunan ve Suriyeli ebeveynden İzmir’de dünyaya gelen Ali’nin, asıl adı Phlip Tedro’ydu. İslamiyeti seçtikten sonra Mekke’ye hacca gitmiş, ismini Hacı Ali olarak değiştirmişti. Deve bakıcılarından sadece George Caralambo (Yunan George) ile Hacı Ali Birleşik Devletler’de kaldı, diğerleri bir süre sonra ülkelerine döndü.

Orduda askerleri, develere nasıl yükleme yapılacağı konusunda eğiten ve bakıcılık yapan Hacı Ali’nin ismi bir süre sonra zor teleffuzundan dolayı değişti. Hacı Ali zamanla “Hi Jolly” oldu. Develer Texas’tan batıya eşya, posta, yük taşımada ve keşif gezilerinde kullanıldı. “Beale Expedition” adı verilen Arizona’dan Pasifik’e uzanan yolun keşfiyle ilgili projede develer taşımacılık yaptı. Hacı Ali de bu keşifte deve çobanı olarak aylık 15 dolara görev aldı. Değişik dönemler orduya hizmet eden Hacı Ali, ordudan ayrıldığı dönemlerde de maden aradı, 1857’de Amerikan vatandaşı oldu.

DEVELER AÇIK ARTIRMADA SATILDI
1858 yılında Savaş Bakanı John Floyd 1000 adet daha deve alınması için teklifte bulunsa da bu proje asla gerçekleşmedi. ABD’de Güney ile Kuzey arasında çıkan iç savaş, “Camel Military Corps”un dağılması için de vesile oldu. Bir süre posta dağıtımında görev alan Hacı Ali’nin bakımını yaptığı develerden 46’sı Şubat 1864’te, geriye kalan 66 deve de Mart 1866’da açık artırmada satıldı. Develerin bir kısmını sirk işletenler satın aldı. Bir kaçı batıdaki çöllere kaçtı. Çölde sahipsiz kalan develerin kimi maden arayanlarca, kimi de avcılar tarafından vahşi hayvan muamelesi ile öldürüldü.

EVLİLİK HAYATI
Pazarlarda haraç mezat satılan develerden bir kaçını kendine saklayan Hacı Ali, Colorado Nehri’ndeki limanlar ile doğu yakası arasında taşımacılık yaptı. Yaptığı işten fazla kar elde edemeyince de elinde kalan son develeri Gina Bend civarındaki çöle bıraktı.

Hacı Ali, 1880’de Tucson’da (Arizona) Gertrude Serna’yla evlendi. Daha sonra da Arizona’daki Quartzsite kasabasına yerleşti. Amelia ve Herminia isimli iki kız çocuğu oldu. 1899’da hayatta kalan develeri tekrar toplamak için Arizona’nın Ajo kasabasına gittiyse de hayalini gerçekleştiremedi. Ölene kadar tüccar Mike Welz ve arkadaşlarının destek olduğu Hacı Ali’ye, Arizona Kongre üyesi Mark Smith U.S. Army’den emekli maaşı bağlamak istedi ancak başaramadı.
Son olarak develerini bulmak için Coloroda River ile Wickenburg arasındaki çöllerde yola düşen Hacı Ali’nin ölüsü, bir devenin boynuna sarılı olarak bulundu. 1902’de 73 yaşında ölen Hacı Ali, ölmeden önce bir kaç devenin hala civar bölgelerde dolaştığına inanıyordu. Nitekim son vahşi deve 1946’da Arizona’da yakalandı. Son olarak görüldüğü iddia edilen vahşi deve ise Baja, California’da 1956’da rapor edildi. Hacı Ali’nin baktığı Osmanlı topraklarından getirilen develerden biri de 1934’te Los Angeles’taki Garfield Hayvanat Bahçesi’nde 80 yaşında öldü.

FESTİVAL VE ŞARKILARDA YAŞIYOR
30 yıla yakın Amerikan ordusuna keşif eri, deve bakıcısı, maden arayıcısı olarak hizmet veren Hacı Ali, çocuklarını da müslüman olarak yetiştirdi. Batıyı keşfe çıkan öncülerden biri olarak Amerikan halk şarkılarına, Hollywood filmlerine konu oldu. The New Christy Minstrels müzik grubunun 1950’lerde söylediği “Hi Jolly the Camel Driver” Hacı Ali’nin develerle geçen günlerini anlatır.

Ölümünden 33 yıl sonra Arizona Highway Department Hacı Ali’nin mezarının Quartzsite’da bulunduğu alana bir piramit anıt yaptırarak, üzerine de bir metal şiltten deve resmi koydu. Halen her yıl 10 Ocak’ta Hacı Ali’nin anısına “Quartzsite Chamber of Commerce” tarafından geleneksel "Camelmania: Hi Jolly Daze Parade” adıyla anma törenleri düzenleniyor. Mezara dikilen kitabede ise “Hi Jolly’nin son kampı burasıdır” yazıyor.

Hacı Ali'nin diğer resimleri için tıklayın.
{gallery}kahramanserif{/gallery}