Cemil Özyurt - Turk Avenue Özel - Türkiye Cumhuriyeti'nden ABD'yi ziyaret eden ilk Cumhurbaşkanı Celal Bayar'dı. Ziyaret, Amerika Başkanı Dwight Eisenhower’ın davetiyle 28 Ocak-27 Şubat 1954 tarihleri arasında bir ay sürdü. 60 yıl önceki ziyaretin anısı bugün hala New York'un Wall Street bölgesinde bir kaldırıma yazılan plaka ile yaşatılıyor.
Peki Türkiye Cumhuriyeti'nin 3. Cumhurbaşkanı'nın ismi neden Wall Sreet'te bir kaldırımda yer alıyor? Hikayesi 1886 yılına kadar gidiyor. Özgürlük Anıtı'nın (Lady Liberty) açıldığı tarih olan 28 Ekim 1886'da Broadway'i çevreleyen ofis katlarından atılan kağıt parçaları sokakta bir geleneğin başlamasına vesile oldu. O tarihten itibaren sıra dışı başarılara imza atan devlet adamları, savaştan dönen gaziler, New York bölgesinde kendi liginde şampiyon olan takımlar, New York'u ziyaret eden yabancı devlet adamları Broadway üzerinde geçit töreni yaptı. Tören yapılan bölge Kahramanlar Kanyonu olarak da anıldı.
Yol kenarındakiler geçen ünlüyü görmek için birbiri ile yarışırken, Wall Street şirketlerinin borsa fiyatlarını şeride kaydeden aygıttan artan kağıtları fırlatması bir gelenek oldu. Bu Amerika'ya özgü görsel şovun adı da ''Ticker Tape Parade'' (Kağıt Şeridi Geçiti) olarak kaldı.
Haziran 2010'da Manhattan'ın güney yakasının gelişimi için çaba harcayan Downtown Alliance, 1886 yılından beri Broadway'den geçen ünlülerin adını caddedeki kaldırımlara yazmaya karar verdi. Tam 204 farklı geçit töreni tek tek kaldırımlara işlendi. 1 Şubat 1954 tarihinde Amerika ziyaretinde Broadway'de ''Ticker Tape Parade''e katılan Celal Bayar'ın adını da caddede yerini aldı.
Elektronikleşme sonucu çevredeki ofislerde 'kağıt şerit' azaldığı için geçişler sırasında atılan konfetiler New York City belediyesi tarafından karşılanır oldu. Kennedy suikastından sonra devlet başkanlarının geçişi az rastlanır bir olay haline gelirken, 1970 ve 1980'lerde bir kaç kez geçiş töreni yapılan caddede, 1990'larda yeniden bir canlanma oldu. 1998'de uzaya yolculuk yapan en yaşlı insan John Glenn (77) için bir geçit töreni yapıldı. Glenn'e 36 yıl önce de ilk yolculuğunu kutlamak için de tören yapılmıştı. Amelia Earhart, Dwight Eisenhower ve Charles de Gaulle gibi Glenn de, adına birden fazla geçit töreni yapılan nadir isimlerden biri oldu. Adına en fazla geçit töreni düzenlenen isim ise Amiral Richard Evelyn Byrd (1888–1957) oldu. Byrd'ü New Yorklular 3 kez selamladı. (13 Ağustos 1969'da Ay'a giden Apollo 11 ekibinden Neil Armstrong, Edwin Aldrin ve Michael Collins için yapılan geçit töreni.)
2000 yılından beri yapılan son dört geçiş töreni ise spor takımları için yapıldı. 2000 ve 2009'da şampiyon olan New York Yankees, 2008 ve 2012'de Super Bowl'u kazanan New York Giants için tören yapıldı. Son geçit töreni / Şubat 2012'de Amerikan futbol takımı Giants için yapıldı. Bugüne dek spor takımlarından New York Yankees 9, New York Mets 3, New York Giants 2, New York Giants (beyzbol) 1, New York Rangers 1 kez hayranları ile törende buluştu.
Afrika'daki safariden dönen ABD Başkanı Theodore Roosevelt, İngiliz Kanalı'nı yüzere gene Gertrude Ederle, Atlantik Okyanusu'nu tek kişilik uçakla geçen Charles Lindbergh adına tören düzenlenen isimlerden bazıları. 1899'da Manila Bay savaşının kahramanı olan Amiral George Dewey ise adına tören düzenlenen ilk kişi.
BAYAR'IN ABD ZİYARETİ
İngiltere’den Mauritania isimli transatlantikle yola çıkan ve uzun bir yolculuktan sonra Amerika’ya gelen Bayar, New York, Princeton, San Francisco, Los Angeles, Las Vegas ve Dallas'ı ziyaret etti. 19 Ocak'ta Türkiye'den ayrılan Bayar geziden 10 Mart 1954'te Türkiye'ye döndü. Cumhurbaşkanı Bayar ziyaretin gemi ile gerçekleştirilmesi nedeniyle Türkiye'den 50 gün ayrı kaldı.
Araştırmacı Rifat Bali'nin Toplumsal Tarih Dergisi'nin 2004 yılında çıkan bir sayısında ''Celal Bayar’ın Amerika Ziyareti'' başlığı altında detaylıca anlattığı ziyarette, Amerika Yahudi Komitesi (AJC) Bayar'ı 31 Ocak 1954 günü saat 16.30’da New York, Savoy-Plaza Oteli’nin Gold Suite Salonu’nda ağırladı. Yahudilerin yanı sıra Rum, Yunan ve Ermeni asıllı Amerikalılar da Bayar’a büyük ilgi gösterdi. Kuzey ve Güney Amerika Ortodoks Kilisesi başmetropolotlerinin katıldığı ağırlama davetinde Rum ve Yunan asıllı Amerikalılar Bayar’ı çok sıcak bir şekilde karşıladı. Amerikan-Ermeni toplumu da Bayar onuruna özel bir davet verdi.
Bayar 29 Ocak'ta, Amerikan Kongresi’nde bir konuşma yaptı. 1 Şubat'ta Amerikan Türk Derneği'nin davetlisi oldu. 17 Şubat'ta Texas'ta Dallas'ta bir davete katıldı. Konuşmasına ''Aziz Teksaslılar'' diye başlaması basın tarafından da uzun süre konu edildi. 18 Şubat'ta Duke Üniversitesi'nde, 26 Şubat'ta New York'ta Columbia Üniversitesi'nde bir konferansa katıldı.
Bir ay süren ziyarette New York, Washington,DC, Dallas, Los Angeles, Las Vegas gibi pek çok şehir ziyaret etti.
Cumhurbaşkanı Celal Bayar, Amerikan Kongre üyelerine seslenirken. Arkasında Başkan Yardımcısı Nixon ve Kongre Sözcüsü Sam Rayburn yer alıyor. (The US National Archives)